Kronieken

Mede bij de Grieken en de Romeinen.

maart 8, 2023

Tijdens mijn jarenlange zoektocht naar informatie over mede, kwam ik al sedert dag één te maken met de uitspraak: ahja… de drank van de Kelten, De drank van de Oude Belgen, etc. Ik vond het persoonlijk een trots, want ook ik had kennis genomen van Mede door een opleiding in het Esoterische, en meer bepaald tijdens mijn zoektocht naar verhalen van Taliesin. Maar de kennis naar Mede ging dus verder dan enkel de kelten. In vlaanderen was er nog niemand met deze kennis over deze honingdrank, waarvan ik weet had. Meer nog, ik kwam op een gegeven op een onderzoek naar teksten over mede, die te maken hadden met mede in griekenland en in de Romeinse periode. (Let wel, mijn zoektochten zijn NIET van academische aard)
Hierdoor begon ik meer en meer van mijn bevindingen te vermelden tijdens evenementen, maar ook tijdens Mead And Greet.

Ik sprak met Archeologen van het RAM Oudenburg en mensen van RAM Tongeren, beiden organiseerden in het verleden veel re-enacting events rondom de romeinen, waarbij Taranartos niet mocht ontbreken. Groot was de verbazing wanneer mensen van beide organisaties hoorden dat mede ook was opgenomen bij de oude grieken en de Romeinen. Meer nog, één van de oudste recepten van mede werd opgeschreven door een Romein. Ik verzamelde deze informatie en begon systematisch een naslagwerk te schrijven hieromtrent. Vandaag besloot ik echter om stukken informatie, die ik nu toch al ruim 5 jaar verdeel onder de meadgeeks en de meadnight club (waarover later meer) te delen in een kroniek.

In de Griekse en Romeinse periode was mede reeds gekend, nog lang voor men met druiventeelt begon. Gedurende de gouden eeuw van het oude Griekenland was mede gekend als “hydromeli” (waterhoning) alsook “Melikraton “ . In hun mythologie wordt mede gelinkt aan Dyonisus en Bacchus. Dit kan je zien aan oude afbeeldingen van beide Goden, die vaak tekenen van honing vertonen.

Aristoteles (Stageira, 384 v.Chr. – Chalkis, 322 v.Chr) is de meest gekende mede drinker geweest van deze periode geweest. Hij wou zelfs een goed filosofisch gesprek niet beginnen zonder mede te drinken en vernoemt mede in zijn boek Meteorologica. Hij maakte ook een verschil tussen Omphacomel (gefermenteerde druivensap en honing) Oenomel (ongefermenteerde druivensap en honing) en en tevens de hydromeli. Er zijn geschriften genoeg die aantonen dat de grote filosofen van deze tijd nogal gekend waren om mede te drinken en tot inspirerende filosofie kon leiden. Ook Pytheas, een griekse ontdekkingsreiziger ongeveer 400 voor Christus, beschreef verschillende landen waar honing en mede belangrijk was en werd gedronken. Zo beschreef hij het huidige Engeland al als het land van de honing.

Volgens de Duitse klassieke geleerde , W.H. Roscher, was mede de nectar of Ambrosia van de Goden. Hij vergeleek Ambrosia met de onsterfelijkheid van de Goden, daar de krachten van honing zuiverend en genezend werken. Honing is inderdaad nu gekend als anti-septisch. Mede , hydromeli, werd tijdens de Griekse periode ook gebruikt als een entheogeen in de Egeische wereld. Volgelingen van Demeter offerden mede naast andere offers, maar ook op Rhodos werden afbeeldingen gevonden van de thriae zijnde bijen met een vrouwenhoofd. De thriae waren profetische verpleegkundigen in het oud Griekenland zoals de maenads, en waren gekend om heilige wartaal te uiten.

Bij romeinen werd de mede opgenomen in geschriften zoals Plinius de Oude, ook gekend als Gaius plinius Secundus. Hij beschreef mede (militites) in zijn boek Naturalis Historia. De naturalis Historia bevat eigenlijk 37 boeken allemaal feiten over de natuur. Hierdoor kunnen we Plinius ook bekijken als de eerste naturopaath. Hij beschreef zijn kennis heel uitvoerig waarbij hij zelfs een onderscheid maakte tussen wijnen gezoet met honing (Mulsum) en de mede. Meer nog, hij beschreef als eerste het onderscheid tussen mede en melomel, wat wij later zullen categoriseren als een pyment. Het recept hiervoor, vrij vertaald, klinkt als volgt.

Nog een wijn van de zoete categorie is genaamd honingwijn.

Het verschilt van mede omdat het wordt gemaakt met een must, die we samen laten fermenteren in tegenstelling tot wijn te zoeten met honing. Je mengt hiervoor honing en druivensap tot een must. Deze must laten we fermenteren met water en gist. Het verschil tussen mede en honingwijnen komt ook terug in de geoponika , een 10^de eeuws geschrift in de Byzantijnse periode. Het verschil tussen een Oenomel en mede wordt in deze boeken nog eens verduidelijkt.

“Een drink gemaakt van wijn, zonder water en met honing wordt genaamd een Oenomel, of vrij vertaald een pure en dus niet verdunde wijn gemixed met honing.

Wat nog opmerkelijk was van Plinius de Oude, is wat hij opschreef toen keizer Augustus de vraag stelde aan Pollio Romulus: hoe komt het dat jij over 100 jaar zijt geworden? Pollio antwoordde aan de keizer:

“van binnen door de honingdrank, van buiten door de olijven”

Een andere Romeinse schrijver, genaamd Lucius Julius Moderatus Columella, heeft ook mede genoteerd en zelfs met een gedetailleerd recept. Deze man, een hispanische-romeinse schrijver, geboren in de eerste eeuw na Christus in Gades (huidige Cadiz) in de regio Baetica, schreef een aantal boeken genaamd De Re Rustica. De re rustica handelt over agricultuur, botanische en medische onderwerpen. Het bestaat uit 12 boeken, waarvan 11 in proza en het 10^de werd beschreven in metrus, een samenvoeging van lettergrepen. Hij had hiermee een praktische gids voor het onderhouden van bijen en andere dieren op een boerderij. In één van deze geschriften beschreef hij een recept voor mede.

Mustum optimum sic facies zegt Columella of vertaald: hier is hoe je goede mede maakt.

Neem regenwater van enkele jaren oud en mix hiervan een sextarius (546ml) met een romeinse Libra (328gram) honing. Het geheel wordt blootgesteld aan de zon gedurende 40 dagen, maar wel afgesloten met plaaster. Daarna plaats je de Dolia (kruik) aan het vuur op de kast. (Deze kan gaan om een slechte vertalingsfout, want de originele tekst zegt: in aliud vas mustum eliquatum oblinire, atque in fumum reponere) wat wilt zeggen plaats het goedje terug in een andere kruik , zegel het dicht met plaaster en plaats het waar de rook het kan bereiken. Om een zwakkere militites te verkrijgen neem je dodrans (246gram) honing.

In een nog latere vertaling van de tekst werd ontdekt dat hij ook een must nam van druiven. Hij noemt het Mustum Lixivum. Dit kon echter ook slaan om een mulsum te maken, en daar staat twijfel over.

Nog bij de Romeinen werd gesproken over de geboorte van een kind op 25 december. Zijn ouders vluchtten weg en het kind werd geboren in een stal met een ezel en een os. We kennen allemaal het verhaal wel van Jezus, beschreven in de Bijbel. Tijdens zijn geboorte werd Josef en Maria vereerd met een bezoek van de drie koningen of wijzen, die een ster volgden uit Bethlehem. Ze hadden voor de ouders en het kind allemaal een geschenk mee. De één had Goud mee, de andere wierrook en de derden had myrrhe mee. Myrrhe wordt nog steeds als wierrook bekeken, maar dat klopt niet. Volgens oude teksten en het oud-hebreeuws zou myrrhe eigenlijk ook mede kunnen betekenen. Het vernoemen waard natuurlijk, zeker als men weet dat dit ook tijdens de Romeinse geschiedenis was.

Zeker is dat mede gekend was bij Grieken en Romeinen en daar ook een belangrijke rol in hun samenleving had en dus niet alleen bij de Kelten en Oude Belgen. Ik vermoed dat mede wel bedoeld voor de patriciers en niet voor het plebs. Zeker is dat agricultuur en dus landbouw een hoog aanzien had bij de Romeinen. Daar er boeken werden geschreven over deze ambacht, toont dit ook aan. We kunnen echter niet zeggen dat de huidige mede op de markt hetzelfde zou smaken als de toen Romeinse mede. Onderzoek bij de Belgae, met hun vondsten, deed uitwijzen dat mede toen helemaal niet zo lekker was als het nu is. Archeologisch gezien is er twijfel als het wel mede was of een bier. Maar dan hebben we natuurlijk ook nog 2000jaar kennis opgedaan om te verbeteren.